Nie ma domu bez krzeseł

Pisząc swoją książkę "13 pięter" Filip Springer pytał swoich rozmówców, czym dla nich jest dom. Teraz cykl rozmów na ten temat pojawi się na portalu polskiego Vogue, co i mnie skłoniło do zastanowienia się nad tym, bez czego nie wyobrażam sobie domu. Szczerze mówiąc, na początku nie wiedziałam, co to dla mnie oznacza, nikt nie zadał mi nigdy takiego pytania. Ale później wzięłam do ręki książkę "Dom. Krótka historia idei"  Witolda Rybczyńskiego i odpowiedź była oczywista - chodzi o komfort. Dom to miejsce, w którym czuję się komfortowo, fizycznie i psychicznie.

Słowa mają wielką wagę. Język nie jest po prostu narzędziem przekazu, jak rura wodociągowa, jest natomiast odzwierciedleniem tego, jak myślimy. Używamy słów nie tylko w celu opisania przedmiotów, ale także do wyrażenia myśli, a wprowadzenie słów do języka to zarazem przenikanie myśli do świadomości.

Samo słowo komfort kiedyś znaczyło co innego, była związania z pocieszeniem, a nie wygodą. Czy skoro słowo komfort nie istniało, to czy ludzie mogli go doświadczać? Tu znowu kłania się hipoteza Sapira-Whorfa, o której wspominałam przy okazji hygge - język kształtuje nasze myśli i zachowania.

Dlaczego ludzie średniowiecza nie starali się poprawić warunków swojego życia? Nie brakowało im przecież ani zręczności, ani pomysłowości.

Przypomnijcie sobie, jak wyglądają średniowieczne zamki - drewniane ławy, chłód bijący od kamiennych ścian, brak intymności i prywatności. Po prostu budynek spełniający swoją funkcję. A dom to nie tylko materialna, fizyczna przestrzeń, ale i sfera duchowa, chociaż jak pokazuje książka, jest to wymysł dla ludzkości całkiem nowy. Kiedyś nie tylko nie było komfortu w znaczeniu w jakim my go znamy, nie było też domowości, tej atmosfery, bez której współcześnie nie wyobrażamy sobie nazwania swojego lokum domem.

Ponieważ ludzka samoświadomość była bardzo ograniczona, to i wnętrza domów były puste, nawet komnaty możnych czy króla. Wewnętrzne urządzenie domów nastąpiło jednocześnie z wewnętrzny urządzeniem umysłów.

Niderlandy z XVII wieku miały ogromny wpływ na nasze postrzeganie miastowości i domowości, już dla samej tej historii warto sięgnąć po "Dom. Krótka historia idei". Obraz autorstwa Emanuela de Witte (namalowany pomiędzy 1665 a 1670 rokiem), który pojawia się na okładce.

Dopiero z czasem w domach wyodrębnił się podział na strefy publiczną i prywatną, pomieszczenia zyskały swoje przeznaczenie, mieszkańcy zapragnęli mieć swoje własne pokoje. Zmiany w domach zachodziły wraz ze zmianą sposobu życia. Z książki dowiecie się, jak funkcjonowanie domostw zmieniły szkoły powszechne (dzieci zostawały dłużej z rodzicami), wielki kryzys z 1929 roku, popularność architektury modernistycznej, zmiany w miastowości siedemnastowiecznych Niderlandów, rezygnacja z zatrudniania służby, oddzielenie domu od miejsca pracy, wiktoriańska obsesja świeżego powietrza. Jak widzicie, to nie tylko kwestia rozwijającej się technologii.

Mebel powie ci wszystko. Tak jak paleontolog jest w stanie z fragmentu kości szczęki zrekonstruować prehistoryczne zwierzę, tak można, zobaczywszy jedno krzesło, wyobrazić sobie wnętrze domu i zachowanie jego mieszkańców.

Historię komfortu można przedstawić jako historię siedzisk. Od średniowiecznych, drewnianych ław po wyściełane fotele o szerokości umożliwiającej usadowienie się w sukni z krynoliną. Popatrzcie na krzesła przedstawione poniżej - jeśli odrzucimy nowoczesne, eklektycznie urządzone mieszkania, to od razu będziemy w stanie wyobrazić sobie cały wystrój wokół eleganckiego krzesła Ludwika XIV.

[kliknij obraz, żeby zobaczyć większy] źródło: The Furniture Bible: "Everything You Need to Know to Identify, Restore & Care for Furniture"  Christopher Pourny

Nie mogę nie polecić książki, która jest tak interesująca i do tego operuje pojęciem Cebulowej Teorii Komfortu (how cool is that!) czy domowego inżyniera. Jedyną wadą, jaką ma dla mnie ta pozycja, jest zakończenie snucia opowieści w latach 80., kiedy książka została po raz pierwszy wydana. Jestem niesamowicie ciekawa, co w kontekście całej historii komfortu Witold Rybczynski miałby do powiedzenia o czasach współczesnych, popularności blogów wnętrzarskich i Pinteresta, tylu inspiracjach i produktach dostępnych już po jednym kliknięciu myszką.


Do poczytania polecam również:

• "Prywatność - nowe pojęcie, którego dopiero się uczymy" Adam Bednarek
• "Kochanie, niebawem zamieszkamy w chmurze" Iza Klementowska
• "Mebel powie ci wszystko" Zuza Kasperczyk

Wszystkie cytaty pochodzą z książki "Dom. Krótka historia idei" Witolda Rybczyńskiego z 1986 roku.